Քամյու եմ կարդում, «Կալիգուլան»:
« Օ՜, հրե՛շ, նորի՞ց խաղացիր: Խաղում էիր, չէ՞: Եվ գոհ ես քեզնից:
Այո՛, խաղում էի»:
Այս անունը Լևոն Ներսիսյանին տվել են Բոհեմում: Ինչու՞: Խաղալու՞ համար, թե՞ հաճախ է մեջբերել այս խոսքերը:
1900-ական թթ. սկզբներին սրվել էին հայ-ադրբեջանական հարաբերությունները: Թումանյանը, իր հետ վերցնելով ամենամտերիմ ընկերոջը՝ Ղազարոս Աղայանին, գնում է Ղազախի շրջան՝ բանակցությունների: Ոչ մի կողմը չի ուզում զիջել: Թուրքերից մեկն առաջարկում է.« Թող ձեզնից մեկը կոխ բռնի մեր փահլևանի հետ: Թե դուք հաղթեք` ձեր ուզածով լինի, թե մենք՝ մեր ուզածով»:
Համազգային զարթոնքի արշալույսին Օպերայի հրապարակում գարնան կենսաբեր որոտի պես մի առնական ձայն հնչեց, որի արձագանքները հասան աշխարհի բոլոր ծայրերը, ուր անգամ մեկ հայ էր ապրում:
Քո զավակների ցանկություններին համեմատական,
անզգայացած՝ նրանց բարձրացրած վառ կենացներից,
գավառ առ գավառ դու փոքրանում ես շագրենի նման,
ոչ զարմանում ես, ոչ գլուխ հանում ինքդ քեզանից...
-Ես ձեր բիբերի մեջ եմ, շուրթերին ու լեզվին, հեռվում մի որոնեք... Ինձ որ ճշմարիտ փնտրող լինեիք, չէիք կորցնի: Ես, ինչպես միշտ, Հայաստանում եմ: ՈՒղղակի՝ ինձ սպանող ու աչքից հեռու մի խուլ տեղ թաքցնող ստահակները ամեն ինչ գաղտնի պահեցին, բայց նրանց գործը շարունակողները տեղս գիտեն:
Իմ փոքրիկ երկրում միայն երազն է մեծ,
մեկ էլ երազից ծնվող հրաշքի սպասումը.
և այնքան էր փխրուն նորածինը ու դեռ լույսի մեջ՝
ճիշտ մեր սիրո նմանակը,
որ մի թավշե քնքշանքով
Անկախություն անունը տվեցինք նրան:
Մեր ներկա վիճակն ու անկախություն կոչեցյալ ժամանակահատվածում մեր քաղաքականությունը կարող է կարճ ձևով բնութագրվել որպես ամնեղսունակ ու շուստրի քայլերով, երբեմն էլ վազքով դեպի հերթական փոսը գնալու ընթացք։
Նման իրավիճակում մեր գիտակցությանը չի հասնում այն բանը, որ մեր ընթացքը ուրիշների գոյապայքարի հետևանք է՝ հիմնականում անկախ մեզնից...